Uyku Bozuklukları

Uyku Nedir?

Uyku, biyolojik ve psikolojik durumlarımızı düzenlemeye yarayan en önemli bir süreçlerden biridir.  Aynı zamanda uyku: kişinin ses, ışık vb. uyaranlarla uyanabileceği bir bilinçsizlik durumu olarak tanımlanmaktadır. Ancak uyku bilinç açısından farklı bir bilinç düzeyi, farklı bir bilinçlilik durumu olarak da açıklanabilir. Uyku, belirli aralıklarla tekrar eden ve hızlı göz hareketlerinin eşlik etmediği NREM uyku dönemi ile hızlı göz hareketlerinin eşlik ettiği REM olarak iki dönemden oluşmaktadır. Uykuyu oluşturan NREM-REM döngüsü beyin sapındaki mezopontin çekirdekler tarafından kontrol edilir. 

Uykunun Önemi  Nedir? 

Uyku, vücut ve beyin için önemli bir ihtiyaçtır. Uyku, vücut fonksiyonlarının düzenlenmesi, enerji seviyesinin artırılması, hormonların düzenlenmesini sağlar. Bununla birlikte uyku, duygusal, düşünsel ve davranışsal sağlık için de önemlidir.

Psikolojik açıdan, uyku, kişinin duygusal, düşünsel ve davranışsal düzenini etkileyebilir. Uykuya düzenli ve yeterli bir şekilde uyulması, kişinin duygusal dengeyi korumasını sağlar. Uyku bozuklukları yaşayan bireylerde bu dengeler bozulabilir ve kişi anksiyete veya depresyon gibi duygusal sorunlar yaşayabilir. Ayrıca, uykuya düzenli ve yeterli bir şekilde uyulması kişinin zihinsel fonksiyonlarını ve belleği iyileştirebilir.

Uyku eksikliği yorgunluğa, dikkat eksikliğine, iş performansında düşüşe, günlük aktivitelere katılım güçlüğüne sebep olur. Uyku eksikliği ile birlikte kişi sosyal ilişkilerde zorluklar yaşayabilir ve genel sağlık durumunda bozulmalar olabilir.

Uykunun Evreleri Nelerdir?

Uyku evreleri, beyin aktivitesi ve vücut fonksiyonları bakımından değişen bir dizi aşamadan oluşur. Bu evreler arasında beş farklı evre bulunur:

Uykuya dalma evresi (NREM-Non Rapid Eye Movement): Bu evrede, kişi uykuya dalmaya başlar ve beyin dalgaları yavaşlar. Bu evrede kişi uyanık halden uykuya geçiş yapar.

Derin uyku evresi (NREM): Bu evrede, beyin dalgaları daha yavaş ve düzenlidir ve kişi uykuya daha derinleşir. Bu evrede kişi uyanmakta zorluk çekebilir.

REM-Rapid Eye Movement evresi: Bu evrede, beyin dalgaları uyanık haldeki gibi hızlıdır ve kişi uyku sırasında rüya görebilir. Bu evrede kişi gözleri hızlıca hareket eder ve vücutta kaslar gerginleşir.

REM dönüşleri: kişi uykuya dalma evresi ile REM evresi arasında geçiş yapar ve uyku evreleri tekrar eder.

REM evresi özellikle önemlidir, bu evrede kişi rüya görebilir ve bu rüyalar kişinin duygusal, düşünsel ve davranışsal düzenini etkileyebilir. Ayrıca, uyku evrelerinin düzenli ve sağlıklı bir şekilde gerçekleşmesi kişinin günlük hayatını etkileyebilir, özellikle de iş performansı, aile ilişkileri ve sosyal ilişkiler açısından.

Uyku Bozuklukları Türleri Nedir?

Uyku bozuklukları birçok farklı türde olabilir. Bunlar arasında en yaygın olanlar şunlardır:

Insomnia: Uykuya dalmada zorluk çekme veya uyku kalitesinin bozuk olmasıdır.

Obstrüktif Uyku Apne Sendromu (OSAS): Uyku sırasında solunum yolunun tıkanması nedeniyle uykuya dalmada zorluk çekme veya uyanıklık.

Narkolepsi : Ani ve beklenmedik uyku atakları veya uykuya dalmada zorluk çekme.

Huzursuz Bacak Sendromu (RLS): Gece boyunca ağrılı ve rahatsız edici bacak hareketleri veya uykuya dalmada zorluk çekme.

Periyodik Uzuv Hareket Bozukluğu (PLMD): Gece boyunca tekrarlayan ve rahatsız edici bacak hareketleri veya uykuya dalmada zorluk çekme.

Parasomnia: Uyku sırasında anormal davranışlar (örneğin uyku yürüyüşü, uyku halüsinasyonları veya uykuya dalmada zorluk çekme)

Uyku Yoksunluğu: Yeterli uyku alınamaması

Bu sadece bazı örneklerdir ve uyku bozukluğu türleri arasında daha birçok tür vardır.

Uyku Bozuklukları ve Psikolojik Nedenleri

Uyku Bozuklukları, uykuya dalmada zorluk çekmenin psikolojik nedenleri arasında şunlar yer alabilir:

Anksiyete ve kaygı: Gece boyunca endişeler ve kaygılar nedeniyle kişi uykuya dalamayabilir.

Depresyon: Kişi gece boyunca duygusal olarak çöküntü, üzüntü veya umutsuzluk gibi duygusal sorunlar yaşayabilir ve bu nedenle uykuya dalamaz.

Duygusal travma: Kişi geçmişte yaşadığı bir travma nedeniyle gece boyunca endişe, kaygı veya stres gibi duygusal sorunlar yaşayabilir ve bu nedenle uykuya dalamaz.

Düşüncelerin kontrolü: Kişi gece boyunca düşünceleri kontrol edemeyebilir ve bu nedenle uykuya dalamaz.

Öfke, endişe veya suçluluk gibi duygusal durumlar, uykuya dalmakta zorluk çekmenin nedenleri arasında yer alabilir

Stres: Kişi, iş veya aile hayatındaki stres nedeniyle uykuya dalamayabilir.

Kişinin alışkanlıkları, çevresi veya yapısı gibi nedenler de uykuya dalmada zorluk çekmenin psikolojik nedenleri arasında yer alabilir.

Yetersiz Uykunun Olumsuz Sonuçlar Nelerdir?

 Yetersiz uyku, vücut ve zihnin sağlığını olumsuz yönde etkileyebilir. Olumsuz sonuçlar arasında şunlar yer alabilir:

Baş ağrısı: Yetersiz uyku, baş ağrısı gibi fiziksel rahatsızlıklara neden olabilir.

Yorgunluk ve halsizlik: Yetersiz uyku, kişinin gün boyunca yorgun ve halsiz hissetmesine neden olabilir.

Dikkat ve odaklanma sorunları: Yetersiz uyku, kişinin dikkat ve odaklanma sorunları yaşamasına neden olabilir.

İşitme ve hafıza sorunları: Yetersiz uyku, işitme ve hafıza sorunlarına neden olabilir.

İştahsızlık ve kilo alımı: Yetersiz uyku, iştahsızlık ve kilo alımına neden olabilir.

Depresyon ve anksiyete: Yetersiz uyku, depresyon ve anksiyete gibi duygusal sorunların oluşmasına neden olabilir.

Bağımlılık: yetersiz uyku, kişide bazı bağımlılıkların oluşmasına neden olabilir.

Ciddi sağlık sorunları: Kalp hastalığı, diyabet, obezite ve hipertansiyon gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.

Uyku Bozuklukları ve Yol Açan Nedenler 

Uyku bozuklukları ile ilişkili birçok neden olabilir. Bunlar arasında şunlar yer alabilir:

Fizyolojik nedenler: Solunum yolu tıkanıklığı, kalp ritim bozuklukları, reflü, tiroit sorunları, uyku apnesi gibi durumlar yer alır.

Psikolojik nedenler : anksiyete, depresyon, stres, travma, kaygı, öfke, suçluluk gibi duygusal durumlar yer alır.

Medikal nedenler: Kanser, kronik obstrüktif akciğer hastalığı, Parkinson, Alzheimer gibi hastalıklar yer alır.

Alkol ve uyuşturucu kullanımı: Alkol veya uyuşturucu kullanımı uyku bozukluğuna yol açabilir.

Çevresel nedenler: Gürültü, aydınlık, sıcaklık, yatakta okuma, telefon veya bilgisayar kullanma, gibi durumlar yer alır.

Yaşam tarzı: Uyku düzeni, iş veya okul programı gibi faktörler de uyku bozukluğuna yol açabilir.

Uyku Sorunları Diğer Psikiyatrik Rahatsızlıklarla İlişkisi

Uyku bozuklukları, birçok psikiyatrik rahatsızlıkla ilişkilidir. En yaygın olarak ilişkili olanlar şunlardır:

Depresyon: Bireyler yaşadıkları durumla başa çıkabilmek için bazen aşırıya kaçan bazen de azalan uyku dönemlerine geçiş yaparlar.

Anksiyete:  Kaygı, bireyin huzursuz ve mutsuz hissetmesine neden olur. Bu huzursuzluk durumu bazen bireylerde uykuya geçişi geçiriktiren bir neden olarak ortaya çıkabilir.

Bipolar bozukluk: Bipolar bireyler, zaman zaman etkisini gösteren manik ve depresif epizodlardan müzaderiptirler. Manik epizod, bireyin aşırı aktif olduğu dönem olması nedeniyle bireyin uykuya geçişine ket vurabilir. Keza depresif epizod ise bireyin kaygı düzeyinin artış göstermesi onda uykunun dengesizleşmesine sebebiyet verebilir.

TTSB (Travma Sonrası Stres Bozukluğu) : Deneyimlenen travmatik yaşantı, bireylerin gündelik yaşama olan uyumlarını etkiler. Bu etkilenme bireyde süreklilik gösterebilen kaygı ve korku durumlarına dönüşebilir. Yaşanılan durum ve oluşan kaygı bireyin uyku düzenini de etkiler. Ayrıca, uyku bozukluğu, travmatik deneyimlerin etkilerini arttırabilir.

Uyku Bozuklukları Terapi Süreci

Uyku bozukluklarının tedavisi hastalığın türüne, nedenlerine ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı değişiklik gösterir. Eğer uykuya dalma zorlukları psikiyatrik sıkıntılara bağlı ise öncelikle bu psikiyatrik bozukluklar tedavi edilir. Uyku bozukluğu, ritim bozukluğu, gece uykuda nefes kesilmesi gibi benzer duruma bağlı olabilir. Bu gibi durumlarda gerekli uzmanlar tarafından teşhis edilmeli ve nedenlerine yönelik tedavi yapılır. Stres ile veya psikolojik sorunlar ile ilgili uykuya dalma ya da uyanma sorunları var ise bu durum psikiyatrist veya psikoloğun birlikte çalışması ile tedavi edilir. Yani uyku bozuklukları tedavisi hastalıklara ya da bu duruma neden olan durumlara yönelik yapılır.

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)  uyku bozukluğunda, uyku alışkanlıklarını değerlendirme, psikoeğitim, uyku hijyeni, gündelik yaşamı olumsuz etkileyen durumlarda değişiklik, uykuya dalma teknikleri, uyarıcı kontrolü, uyku kısıtlaması, gevşeme tekniklerinin öğretilmesiyle ödevler verilir ve bilişsel yeniden yapılandırmadan oluşan girişimlerde bulunulur.

İlk basamak uyku alışkanlıklarını değerlendirmektir. Bunun için yatma zamanı, uykuya dalma saati, uyanma zamanı, gece kaç kez uyanıldığı, gündüz uykusu, uyku kalitesi ve alkol ya da ilaç alınıp alınmadığı ile ilgili bilgiler alınır. Ardından tedavinin planlanması ile süreç ilerler.

Uzman Bir Psikolog Desteği Almak

Bu uyku bozukluğu, kişinin gündelik yaşamını olumsuz anlamda etkileyebilir. Uyku Bozukluğu ile ilgili terapi desteği almak, kişinin yaşadığı uyku sorunlarının nedenlerini belirlemesini, bu süreci zorlaştıran etmenleri yönetmesine ve hayatının kalitesini arttırmasına yardımcı olabilir.

Uyku bozukluğu ile ilgili terapi desteği almak aynı zamanda kişinin kendine ve hayatına yönelik pozitif düşünceler oluşmasına, kendine yönelik yıkıcı düşünceleri bir terapist ile çalışmasına, kendine ve hayatına yönelik pozitif düşünceler oluşmasına yardımcı olur.

Bu nedenle psikolojik destek almak, uyku bozukluğu yaşayan kişiler için önemli bir tedavi yöntemidir. Uzman bir psikolog, kişinin uyku bozukluğu semptomlarını ve nedenlerini anlamaya çalışarak, semptomların azalması ve anlaşılması yönünde uygun tedavi yöntemlerini belirlemeyi amaçlar. Siz de bu konuda zorluk yaşıyorsanız, İstanbul Beşiktaş’ta bulunan ve Şişli Terapi Enstitüsü bünyesinde barındırdığımız uzman terapistlerimizden psikolojik destek alabilirsiniz. Şişli Terapi Enstitüsü olarak uyku bozukluğu ile ilgili yüz yüze ve online psikolojik destek alabilirsiniz.