Histrionik Kişilik Bozukluğu Nedir?
Histrionik kişilik bozukluğunun nedenleri tam olarak bilinmemektedir. Ancak, bireyin genetik yatkınlıkları, aile içi örnekleri, çocuklukta yaşadığı travmalar ve çevresel faktörlerin birlikte etkisi olarak düşünülmektedir.
Histrioni kelimesi Latince “histrio” kelimesinden türemiştir. Bu kelime, Latincede oyunculuk, sahne oyunları anlamına geliyor. Bu bozukluk, kişinin sahnede olmayı arzu ettiği, öne çıkmak istediği ve dikkat çekmek istediği bir duygusal durum olarak tanımlanabilir.
Histrionik Kişilik Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?
Nancy McWilliams, histerik kişilik bozukluğunun, duygusal olarak duyarlı ve manipülatif olmalarına rağmen, duygusal ihtiyaçlarının farkında olmayan kişiler olarak tanımlar. Ayrıca, histerik kişilik bozukluğunun, cinsel veya duygusal isteklerle ilgili korkularla ilişkili olabileceğini ve bu korkuların kişinin duygusal ve sosyal ilişkilerinde zorluklar yaratabileceğini vurgulamıştır.
Histerik kişilik gösteren kişiler, özellikle kişilerarası ilişkilerde, yüksek kaygı, yüksek yoğunluk ve yüksek tepkisellik yaşarlar. Bu kişiler insanlara yönelik tutumlarında, sıcakkanlı, enerjik ve sezgisel kişilerdir; heyecan ve risk içeren durumları çekici bulurlar. Heyecan yaşamaya o denli bağımlı bir hale gelmiş olabilirler ki, sürekli olarak bir kriz durumundan çıkıp başka bir kriz durumuna giriyor olabilirler. Kaygılarının yüksekliğinden ve muzdarip oldukları çatışmalardan dolayı, duygularını yaşama şekilleri başkalarına yüzeysel, yapay ve abartılı görünebilir ve duyguları oldukça hızlı biçimde değişebilir.
Histerik karakter, ille de sık olarak veya çarpıcı nitelikte histerik semptomlar gösteren kişilerde görülmez, bu semptomları göstermeyen kişilerde de yaygın olarak görülür. Bununla birlikte histerik karakter yapıları olan kişiler, oyunculuk, dans, politikacılık, eğitmenlik ve öğretmenlik gibi kişinin işini yaparken başkalarının önünde olduğu ve görüldüğü meslekleri severler. Birçok araştırmacı histerik örgütlenme gösteren kişilerin mizaçları gereği yoğun, aşırı-duyarlı ve sosyofilik olduklarını ileri sürmüşlerdir.
Histerik yapılanma gösteren kişiler, bilinçdışı olarak yüksek düzeyde kaygı, suçluluk ve utanç duyguları yaşadıklarından ve muhtemelen, ayrıca, mizaçları gereği olayları yoğun olarak yaşamaya ve aşırı uyarılmaya açık olduklarından, karşılaştıkları zor durumlarda hemen çaresiz hissedebilirler. Başka psikolojilerdeki kişiler için başa çıkılabilir nitelikteki deneyimler, histerik kişiler için travmatik olabilir. Bunun sonucunda da, bu kişiler, hepsiyle derhal başa çıkmak zorunda kaldıkları duygulanımsal açıdan yüklü bilgilerin miktarını azaltmak amacıyla, sık sık dissosiyatif mekanizmaları kullanırlar.
Freud, güçlü bir iştahı olmanın, histerik kişilik geliştiren kişilerin temel bir niteliği olabileceğini, bu kişilerin oral nitelikli kaynaklara, sevgiye, ilgiye, erotik yakınlığa derin bir gereksinim duyduklarını ileri sürmüştür.
Histeride Savunma Süreci
Histerik kişilik gösteren kişiler bastırma, cinselleştirme ve gerileme savunmalarını kullanırlar. Bu kişiler karşı cinse fobik şekillerde davranırlar. Genellikle, karşı cinsin fantazide varsayılan gücü ve tehlikeleriyle ilgili endişeleriyle bağlantılıdır. Ayrıca, geniş bir çerçevede kavramsallaştırılmış şekliyle, dissosiyatif savunmaları kullanırlar.
Dissosiyasyon, bireyin travmatik yaşantılarından doğan kabul edilemez görülen düşünceleri, duyguları veya hatıralarını bilinçdışına yönlendirmesidir. Bilinçdışına yönlendirilen anılar ayrı bir bölüm olarak veya ayrı bir kişilik olarak depolanır. Bu savunma mekanizması, kişinin gerçek duygusal durumuna yönelik bilgiye erişmesini engelleyebilir. Bu da kişinin duygusal ve sosyal ilişkilerinde zorluklar yaratabilir. HKB’li bireylerin bu savunma mekanizmasını kullanmaları, kişinin kendine yönelik duygusal ihtiyaçlarının farkında olmamasına ve kişinin duygusal olarak açık veya gerçekçi olmamasına neden olabilir.
Histrionik Kişilik Bozukluğunun Nedenleri Nelerdir?
Histrionik kişilik bozukluklarının genellikle çocukluk döneminde yaşanan stres, kaygı ve travma sonucunda geliştiğine inanılmaktadır. İhmal veya istismara uğramış gençler, yaşadıkları olayların anılarıyla başa çıkmak zorundadır. Bu anılara eşlik eden utanç, yetersizlik veya zayıflık duyguları da başa çıkılması gerekenler arasındadır. Bu başa çıkış için sınırlı kaynaklara ve yaşam deneyimlerine güvenmek zorundadır. Birey, uyum veya telafi biçimi olarak kişilik bozuklukları geliştirebilir.
Aşırı hoşgörülü veya tutarsız ebeveynlik, yaşamın ilerleyen dönemlerinde histerik kişilik oluşumuna yol açabilir. Bu tür ihmalkar bakım, kişinin sağlıklı duygusal ve psikolojik gelişimini olumsuz etkileyebilir.
Ailede kişilik bozuklukları vb. öykülerin olması, histrionik kişilik bozukluğu için bir risk faktörüdür. HKB’nin nedenleri arasında genetik faktörler de vardır. Ancak zihinsel sağlık sorunları olan ebeveynlerin olumsuz rol modellemesi, histerik kişilik gelişiminde rol oynayabilmektedir.
HKB’nun Diğer Ruhsal Bozukluklarla İlişkisi
HKB olan kişilerde rutin olarak teşhis edilen diğer zihinsel ve davranışsal sağlık bozukluklarından bazıları şunlardır:
Histerik kişilikleri olan bireyler güçlü duygusal tepkiler yaratır. Bu tepkilerin reddedilme ya da hayal kırıklığı yaşattığı durumlarda kolaylıkla depresyona girebilirler.
HKB’li bireyler çevrelerinin verdiği tepkilerle hızlı duygu değişimleri yaşarlar. Bu değişimler kaygıya neden olur. Bu kaygı durumu tanı kriterlerindeki anksiyete bozukluğunu karşılayabilir.
Yeme bozukluğu hastalarının yaklaşık üçte biri, genellikle kişilik bozukluğuna sahiptir. Bu kişilik bozuklukları arasında HKB de gözlemlenmektedir.
HKB’li bireyler duygusal dengesizliğini ve sosyal ilişkilerdeki zorluklarını azaltmaya çalışmalarına neden olarak madde kullanımı olabilmektedir.
Histrionik Kişilik Bozukluğu Terapi Süreci
Terapi, kişinin dikkat çekme ihtiyacını, duygusal manipülasyonlarını, aşırı duygusal reaksiyonlarını kontrol etmesi konusunda yardımcı olur. Bunun yanı sıra sosyal ilişkilerini ve iletişim becerilerini geliştirmesine, kişinin hayat kalitesini arttırmak için önemlidir. Ayrıca, kişinin dikkat çekme ihtiyacının nedenlerini ortaya çıkarmasına ve kişinin duygusal çözümlemesini yapmasına olanak tanır.
Psikoterapi, histrionik kişilik bozukluğu için tercih edilen müdahale yöntemidir . Bu durum için etkili olduğu kanıtlanmış tedavilerden bazıları şunlardır:
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)
Histrionik kişilik bozukluğunda kullanılan bir psikoterapi yöntemidir. BDT, kişinin düşünceleri, duyguları ve davranışları arasındaki ilişkileri incelemeye, anlamaya ve kontrol etmeye yardımcı olur. Ayrıca, kişinin sosyal ilişkilerini ve iletişim becerilerini geliştirmesine ve duygusal çalkantılarını yönetebilmesini sağlar.
Kişinin bilinçdışında yatan çatışmalara odaklanılır. Kişinin duygusal çekicilik veya dikkat çekme ihtiyacının nedenleri ortaya çıkarılır ve kişinin duygusal çözümlemesi yapılır.
Grup Terapisi
Bireylere, kendileriyle aynı sorunları yaşayan başkalarıyla terapi seansı içerisinde, ilişkilerini anlamalarına yardımcı olmayı amaçlar. Psikodrama teknikleri Histerik kişilere problemleri uygulama ve dramatik davranışların gösterimini azaltmayı öğrenme konusunda yardımcı olabilir.
Aile Terapisi
Kişinin aile üyelerinin ve eşlerin de katılım sağladığı bir süreçtir. Aile üyeleri de ruh sağlığı sorunu ve nasıl destek sunabilecekleri hakkında daha fazla bilgi edinebilirler.
Uzman Bir Psikolog Desteği Almak
Histrionik Kişilik Bozukluk, kişinin gündelik yaşamını olumsuz anlamda etkileyebilir. Terapi desteği almak, kişinin histerik semptomlarını yönetmesine ve hayatının kalitesini arttırmasına yardımcı olabilir.
Terapi desteği aynı zamanda kişinin kendine ve hayatına yönelik pozitif düşünceler oluşmasına, kendine yönelik yıkıcı düşünceleri yok etmesine, kendine ve hayatına yönelik pozitif düşünceler oluşmasına yardımcı olmaktadır.
Bu nedenle psikolojik destek almak, Histerik kişiler için önemli bir tedavi yöntemidir. Uzman bir psikolog, kişinin histerik semptomlarını ve nedenlerini anlamaya çalışarak, semptomların azalması ve anlaşılması yönünde uygun tedavi yöntemlerini belirlemeyi amaçlar. Siz de bu konuda zorluk yaşıyorsanız, İstanbul Beşiktaş’ta bulunan ve Şişli Terapi Enstitüsü bünyesinde barındırdığımız uzman terapistlerimizden psikolojik destek alabilirsiniz. Şişli Terapi Enstitüsü olarak Histrionik Kişilik Bozukluğu ile ilgili yüz yüze ve online psikolojik destek alabilirsiniz.