Kompulsif Satın Alma (Alışveriş Bağımlılığı)

Alışveriş yaparken planlanmayan , gereksinim duyulmayan eşyalara yönelik alımların sıklığının daha da arttığı gözlenmektedir. Alışveriş yapmanın bir bağımlılık ve problem olarak ortalama başlama yaşı ise geç ergenlik ve erken 20’li yaşlardır. Öte yandan kompulsif satın almanın çocukluk döneminde başladığı , bu insanların çocukluklarından beri iyi anlaşan, sosyal, kendi fikirlerini açıklamaktan çok diğerlerinin görüşlerini alan ve ebeveynlerinin rol beklentilerine göre yaşamlarını sürdüren fakat bunun karşılığında çok az ödüllendirilen kişiler olduğu ileri sürülmüştür. Bu bozukluk hemen her sosyoekonomik düzeydeki bireylerde görülebilir ve hiçbir ekonomik sınıfın bu duruma bağışık olmadığı bilinmektedir. Alışveriş yapmanın kompulsif bir hal aldığı ve bağımlılık haline dönüştüğü durumda uzman bir psikolog desteği almak faydalı olacaktır. Psikolog ile yapılan terapi seanslarında alışveriş davranışınız normalize edilebilir ve altta yatan sorunlarınızın üstesinden gelebilirsiniz.

Alışveriş Bağımlılığı Altında Yatan Nedenler;

• Anksiyete
• Mükemmeliyetcilik
• Özgüven sorunları
• Dürtüsellik
• Heyecan arayışı
• Kompulsivite
• Bağımlılık
• Onay arayışı
• Kontrol odağı
• Depresyon
• Kaçınmayla başa çıkma
• İnkar
• Aile ilişkileri ve aile yapısı

Psikodinamik açıdan , kompulsif satın alma(alışveriş bağımlılığı) narsisistik zedelenme, psikolojik bağımlılık, kompulsiflik, öfke , korku , utanç ve umutsuzluk  gibi olumsuz duygular , derin bir boşluk ve yetersizlik hissi gibi çeşitli fenomenlere karşı bir savunma ya da telafi mekanizması biçiminde işlev görür. Bu davranışla , birey bu duyguların farkındalığından kaçınır ve gizli kalmasını sağlar. Kişiyi kompulsif satın almaya sürükleyecek nedenlerden biri olarak ; ailelerin boş vakitlerini evde geçirmekten çok , büyük alışveriş merkezlerine gitmeyi yeğlemelerini göstermiştir. Alışveriş merkezleri ya da mekanları kişilerin dostları ya da yabancılarla etkileşme ortamı sağlayan  , tekdüzelikten uzaklaştıkları , yeni bilgi edinilen , uyarı sağlayan mekanlar olarak algılanmaktadır. Alışveriş ise haz veren  , rahatlatan , sosyal açıdan bireyleri geliştiren bir hoş vakit uğraşısı olarak değerlendirilmektedir. Ayrıca , psikodinamik yaklaşıma göre , kişilerin aile ortamlarının  , erken dönemdeki yaşam olaylarının , ve cinsel istismarın kompulsif satın alma gelişimine büyük katkısı vardır.

Kompulsif Satın Alma Olası Göstergeleri;

• Sıklıkla ve dayanılmaz , rahatsız edici ya da anlamsız biçimde yaşanan satın alma uğraşları ya da dürtülerinin olması
• Gereksinimi olmadığı halde sıklıkla kişinin eşya satın alması, maddi imkanlarının elverdiğinden daha fazla şey satın alması ya da niyetlendiğinden daha uzun süre alışveriş yapması; biçiminde uygunsuz satın alma uğraşlarının olması
• Bu durumun toplumsal ya da mesleki işlevlerde sorunlara ve maddi problemlere neden olması
• Bu satın alma davranışının sadece mani ya da hipomanik ataklar sırasında ortaya çıkmış olmaması

Yukarıda belirtilen olası göstergelere sahipseniz psikolog desteğine başvurmak sizin için iyi bir seçenektir. Alışveriş davranşının problemli hale gelmesi sizin kişisel ve sosyal hayatınızda problemler yaşamanıza neden olur. Yaşam standartlarınızın düzenini bozabilir ve mali olarak sizi etkileyebilir. Bu yüzden bir terapi sürecine başlamak her anlamda problemlerinizi çözmenize yardımcı olacaktır.

Alışveriş Bağımlılığının Temel Özellikleri

1. Karşı konulamayan dürtüler
2. Denetimi kaybetmek
3. Olumsuz sonuçlara karşın, aşırı satın almaya devam etmek

Alışveriş Bağımlılığı Dört Evresi

1. Beklenti evresi: Özgül bir ürüne sahip olma ya da satın alma eylemi ile ilgili olarak yoğun düşünce , dürtü ve uğraşılar geliştirir ve odaklanır.
2. Hazırlık evresi: Bu evrede kişi alışverişe ve para harcamaya hazırlanır. Bu evrede , birey nereye ,  ne zaman gideceğini , nasıl giyineceğini ve hangi kredi kartını alacağınının kararındadır. Bu dönemde kişi piyasaya yeni çıkan ürünleri yeni moda , indirimde olan ürünler hakkında ayrıntılı bir araştırma yapabilir.
3. Alışveriş evresi: Kişinin alışveriş yapıp yoğun bir haz ,heyecan duyduğu , kimi zaman cinsel duygular yaşadığı bir dönemdir.
4. Harcama evresi: Kişinin alışveriş sonrası çeşitli duygular yaşadığı evredir.

Terapi Süreci Nasıl İlerler?

Kompulsif satın alma terapisinde kullanıldığı ve etkinlik gösterdiği bildirilen çeşitli psikoterapötik yöntemler bulunmaktadır. Dinamik yaklaşımlı psikoterapide danışanın duygusal altyapısı ve bu belirtinin altında yatan dinamik nedenler araştırılır.  Bu kişilere yaklaşımda, psikologlar tarafından uygulanan terapinin amacı; kompulsif satın almayla doldurulmaya çalışılan içsel ve dışsal boşlukların, kişi tarafından sağlıklı biçimde ve sürekli olarak doldurulmasıdır. Bunlar dışında özellikle gençlerin terapi sürecinde, anne-baba ve çocuk iletişimine çok önem verilmesi, ailenin çocuğu daha çok denetlemesi, televizyon yayınlarının özellikle reklam yayınlarının olumsuz özelliklerine karşı uyanık olmaları önerilmektedir.