Zeigarnik Etkisi Nedir?
Zeigarnik Etkisi, Rus psikolog Bluma Zeigarnik tarafından geliştirilmiş bir terimdir. Berlin Üniversitesinde doktorası için araştırma yaparken, bir gün arkadaşlarıyla çok kalabalık bir restorana giderler.
Kalabalık olan restoranda siparişleri bir garson not almadan alır ve hiçbirini karıştırmadan bütün masaların siparişlerini getirir. Zeigarnik ’in dikkatini çeken bu durum sonrasında garsona yaklaşıp, hiç karıştırmadan bütün siparişleri nasıl aklında tuttuğunu sorar. İlginçtir ki garson az önce yemek yiyen grubu bile hatırlamıyordur. Garson, siparişleri aklına yazdığını ve siparişi masaya teslim ettikten sonra zihninden tamamen sildiğini söyler. Bu olay sonrasında Bluma henüz tamamlanmamış işlerin bellekte farklı konumda olup olmadığını ve tamamlanmış işlerin ise daha iyi hatırlanma noktasını merak etmesiyle araştırmalara başlar. Zeigarnik araştırması esnasında bazı gruplara deney yapar. Bu deneylerin bazılarından kısaca bahsedelim.
Zeigarnik Etkisi; Boncuk Deneyi
Zeigarnik bir grup insana bir seans içinde 15 defa boncuk dizmesini ister, fakat bir 15 boncuk dizmenin herhangi 3 tanesinde deneğin boncuk dizimini tamamlamasını engeller ve diğer boncukları dizmeye yönlendirir. Belirli bir süre sonra Zeigarnik, deneklere hangi boncuk dizminin akıllarında kaldığını sorar, denekler ise yarım bıraktıkları boncuk dizimi olduğunu söyler.
Zeigarnik Etkisi; Roman Deneyi
Zeigarnik bu deneyi iki farklı grupla gerçekleştirmiştir. Birinci gruba deneyden önce bazı tamamlanması gereken işlerini tamamlamak için süre vermiştir. İkinci gruba ise bu süreyi vermeden deneyi başlatmıştır. Katılımcılardan deney esnasında roman okumaları istenmiştir. Deneyin sonunda ise birinci grup yani işlerini tamamlamaları için zaman verilen grup romanı daha iyi anlayabilir ve dikkatini toplayabilmişler ayrıca romanı daha iyi hatırlayabilmişler. İkinci grup yani işlerini tamamlayamayan grup dikkatini toplamakta ve hatırlamakta güçlük çekmişler. Bu deneylerden şu anlamı çıkarabiliriz zihnimiz biz farkında olmasak da, tamamlanmayan yarım kalan her işle ilgili uğraşmaya devam ediyor ve bir sonraki göreve, işe geçmemiz noktasında zorlanabiliyor. Yaşamımız boyunca nokta konulmayan her iş, ilişki, durum ve hatta kendimizi başarısız gördüğümüz noktalar aklımızda takılıp kalıyor. Keşkelerimiz beynimizde bu kadar yer ediyorken, sizin kaç keşkeniz olduğunu düşünün. Tamamlanmayan, yarım bıraktığınız her şeyi düşünün. Belki de ‘an’da kalamamanızın, dikkatsizlik ve unutkanlığınızın sebebi yarım bıraktıklarınızdır.