Hezeyan (Sanrı) Nedir?
Hezeyan delüzyon, sanrı, paranoya terimleriyle de ifade edilmektedir. Hezeyanlar, psikotik bozuklukların en önemli belirtilerindendir.
Hezeyanlar ikiye ayrılır: Bizar hezeyanlar ve non-bizar hezeyanlar. Bizar hezeyanlar, absürt şekilde cereyan eden, olması mümkün olmayan, akla ve mantığa uygun olmayan hezeyanlardır. Örneğin; uzaylılar tarafından kaçırılıp vücuduna çip yerleştirildiğini düşünme. Non-bizar hezeyanlar ise gerçek yaşamda karşılaşılacak olayları içerebilir. Örneğin; eşi tarafından aldatılma.
Hezeyanların Özellikleri Nelerdir?
- Görünür gerçekliğe uymayan
- Yanlışlığının gösterilmesine dair kanıtlar olmasına rağmen değiştirilemeyen
- Kişinin zihnini meşgul eden
- Kişinin direnç göstermediği
- Kültürel ve alt kültürel normlarla uyumsuz ve sarsılmaz olarak tanımlanabilir.
Hezeyan Türleri Nedir?
a. Nihilistik (Cotard Sendromu)
Bu hezeyan türünde kişiler kendilerinin veya bir organının olmadığı şeklinde bir yanlış inanışa sahiptir. İç organlarının durduğunu veya çalışmadığını düşünebilir. Ayrıca kendisinin aslında var olmadığını ve bir ölü olduğunu iddia edebilir. Bazı kişilerde aynı zamanda ölümsüz olduklarına dair inanç da gelişir.
b. Perseküsyon
Kendisine, bir yakınına, ailesine zarar verileceği, kötülük yapılacağı, elbirliği ile aleyhinde çalışıldığına inanma sanrılarıdır. Bu kişiler genellikle izlendiklerine, zehirlenmek veya öldürülmek istendiklerine dair inanç taşırlar. Kimi zaman paranoid düşünce olarak da adlandırılabilir.
c. Grandiyöz
Bu düşünce şeklinde ise güç ve zenginlik ana fikri oluşturur. Kişi kendisinin çok üstün bir mertebede olduğunu iddia edebilir. Gerçekte oldukça yoksul bir insan olmasına rağmen çok zengin olduğunu düşünür. Çok güçlü olduğu düşüncesi ileri boyutlarda olabilir. Örneğin, zayıf ve çelimsiz birisi olduğu halde ağır sıklet boks şampiyonu olduğunu iddia edebilir. Politik, dini, bilimsel vb. alanlarda kendisinin tartışılmaz derecede üstün yetenekleri olduğunu ve çevresindeki kişileri etkileyebilecek derecede önemli biri olduğunu iddia edebilmektedir.
d. Mignon
Bu türde kişi kendi anne babasından değil, önemli ayrıcalıklı bir ailenin çocuğu olduğuna inanır.
e. Referans
Kişi çevresindeki olan biteni kendisine yönelik şekilde yorumlar. Çevresindeki insanların onun hakkında konuştuğunu belirtir. Çevresindeki insanların gündemi hep kendisidir. Çevresinde kahkahalar atarak gülen bir grup gördüğünde hemen üzerine alınırcasına kendisi hakkında konuştuklarını ve ona güldüklerini düşünür. Televizyonda onun hakkında konuşulduğunu ve kendisine televizyon aracılığıyla bazı mesajların verildiğini belirtir.
f. Kontrol Edilme
Kişinin isteklerinin, duygularının veya düşüncelerinin dış güçlerce kontrol edildiğine inanmasıdır. Bu hezeyanların ortak özellikleri; kişinin büyük bir gücün altında olduğunu hissetmesi, bu gücün kendisine boyun eğdirdiğini düşünmesi ve kişinin kendini kurban olarak ele addetmesidir.
g. Kıskançlık
Evli veya bir ilişkisi olan kişinin sevgilisinin kendisini aldattığına inanması şeklinde meydana gelen yanlış inanışlarıdır. Bunu düşünen kişi en ufak delil olmasa bile bu şekilde kuşkucu düşünmeye devam etmektedir. Kıskançlık hezeyanları olan kişinin bu noktadaki iddiasını ispatlamak için mantıklı bir delili yoktur ancak alakasız ipuçlarını delil olarak sunabilir.
h. Erotomani
Bu hezeyan türünü sergileyen kişiler genellikle kendisinden statü olarak çok daha yükseklerde olan kişilerin kendisine âşık olduğunu iddia etmektedir. Hasta tanınmış ve toplumda önemli konumlarda olan kişilerin kendisine âşık olduğunu belirtir.
i. Sanrısal Yanlış Tanımalar
Kişi ailesinin ya da çevresindeki diğer bireylerin değişmiş olduğuna, başkaları ile yer değiştirdiğine ilişkin geliştirdiği sanrılardır.
j. Hipokondriyak
Muayene ve tetkiklerle elde edilen bütün tıbbi veriler öyle olmadığını göstermesine rağmen kişinin önemli bir hastalığı olduğuna dair sarsılmaz inanç taşımasını içerir. Daha çok yaşlı kişilerde görülür.
k. Metabolik
Kişinin bedeninin bir parçasının değiştiğine ve bir nesne, insan yada bir hayvana dönüştüğüne dair inanç taşımasıdır.
Terapi Süreci
Sonuç olarak temel hedef, kişisel imkânlarla ile beklentiler ve dış çevre şartları arasındaki uyumun mümkün olan en iyi duruma getirilmesidir. Hezeyanlara yönelik bireysel yaşam çerçevesindeki konum ve önemleri kontrol edilmeli ve olması gereken şekilde yeniden ayarlanmalı ve düzeltilmelidir. Bu kapsamda hezeyanlara değişik Psikoterapi ekolleri ve ilaçlar terapötik yöntem olarak kullanılabilinir. Bilişsel Davranışçı Terapi, Psikodinamik Terapi gibi Psikoterapi ekolleri bunların sadece bazılarıdır. Yukarıda bahsettiğimiz hezeyan belirtilerini gösterdiğinizi düşünüyorsanız Şişli Terapi Enstitüsünde uzman klinik psikologlar ile semptomlarınız üzerinde çalışabilirsiniz.