Farkındalık (Mindfullness) Nedir?
Farkındalık (mindfulness), dikkatin anlık yaşantılara odaklanmasını ve içsel deneyimlerin gözlemlenmesini içeren bir zihin ve beden pratiğidir.
Bu kavram kökenlerini Doğu’da uygulanan meditasyon pratiklerinden almaktadır. Farkındalık meditasyonu olarak da adlandırılan bu pratikte, dikkat sürekli olarak nefes alışverişe, beden duyumlarına, duygulara ve zihnin akışına yani düşüncelere odaklanmaktadır. Bütün bu içsel deneyimler, yargısızca ve kabullenmeyle gözlemlenmektedir. Uzun süredir, psikoterapi yaklaşımları içerisinde bir terapi yöntemi olarak kullanılan farkındalık, dikkatin istemli bir şekilde ve yargısızca anlık deneyimlerin akışına yönelmesidir. Farkındalığın bir başka tanımında ise öznel deneyimlerin ayrımsanması ve kabullenilmesinden söz edilmektedir. İçsel ve dışsal uyarıcı uyarıcı akışının yargısız bir şekilde gözlemlendiği bir süreçtir. Burada tanım çokluğu farkındalığın birden fazla bileşeni olmasının doğal bir yansımasıdır. Birbirinden farklı bu tanımlar birlikte değerlendirildiğinde şimdiye odaklı dikkat, içsel gözlem, yargısızlık ve kabullenmenin farkındalığın temel bileşenleri olduğunu söylemek mümkündür.
Mindfulness Terapide Nasıl Kullanılır?
Farkındalık temelli terapiler, danışanın farkındalık düzeyini artıran çeşitli teknik ve alıştırmaların kullanıldığı terapi yaklaşımlarıdır. Bu yaklaşımlarda bilişsel ve yaşantısal alıştırmalar yoluyla farkındalığın düzeyinin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu terapiler depresyon, kaygı bozuklukları, yeme bozuklukları ve madde bağımlılığı gibi birçok psikolojik soruna yönelik olarak uygulanabilmektedir. Farkındalık temelli terapiler bilişsel davranışçı terapiler içerisinde değerlendirilmektedir. Bilişsel terapilerle birlikte değerlendirilmesindeki en önemli etken benzer değişim mekanizmalara dayanmasıdır. Farkındalık temelli terapilerde yer alan ortak değişim mekanizmaları üst biliş, duygu düzenleme, dikkat düzenleme ve maruz bırakma farkındalık temelli terapilerde yer alan ortak değişim mekanizmalarıdır.
Üst Biliş Nedir?
Üst biliş, kişinin kendi bilişsel süreçlerinin farkında olması ve bu süreçleri kontrol edebilmesi anlamına gelir. iletişim, okuduğunu anlama, dil öğrenme, sosyal biliş, dikkat, öz-kontrol, bellek, öz-öğretim, yazma, problem çözme alanlarında önemli bir rol oynar.
Duygusal Düzenleme Nedir?
Duygu düzenleme, buna pozitif ve negatif duygular da dahildir, bir duyguyu azaltmak, korumak veya arttırmak için kullanılan tüm stratejilere verilen isimdir. Hem bireysel gelişim açısından hem de sosyal ilişkilerin kalitesi açısından oldukça önem taşımaktadır. Duygu düzenleme becerisinin kuvveti, sorunları, kaygı veya korku uyandıran durumları yeterli ve gerekli şekilde yönetebilmek için oldukça gereklidir.
Dikkat Düzenleme Nedir?
Mindfullness dikkatin istemli bir temel bir şekilde anlık yaşantılara odaklanmasını içermektedir. Bu nedenle birçok tanımda dikkat düzenleme temel bileşen olarak değerlendirilmiştir.