Endüstri ve Örgüt Psikolojisi Nedir?
Endüstri ve örgüt psikolojisi, psikolojinin uygulamalı alt dallarından biridir. Genel olarak psikoloji, davranışın nedenlerini ve davranışı ortaya çıkaran süreçleri inceler. Dolayısıyla da psikoloji sadece insanların davranışlarıyla değil, aynı zamanda hayvanların davranışlarıyla da ilgilenir.
Psikolojinin alt dallarından biri olan Endüstri ve Örgüt Psikolojinin ilgi alanı ise insan davranışlarıyla ve insanın da çalışma yaşamındaki davranışlarıyla, yani “işle ilgili” davranışlarıyla sınırlıdır. Endüstri ve örgüt psikolojinin temel amacı, insanların iş performansını ve iş doyumunu etkileyen etmenleri saptamak, çalışanların performansını ve doyumunu artırmaya yönelik yöntemler ve teknikler geliştirmektir. Bu disiplin, hem bir bilim hem de bir uygulama alanıdır. Endüstri ve örgüt psikolojisinin bilimsel yönü, herhangi bir uygulama için gereksinim duyulan bilgileri sağlamaya yönelik araştırmalara dayanır. Bu tür bilgiler, kuramlar şeklinde ya da görgül ilişkiler şeklinde olabilir. Her iki durumda da bu bilgiler, örgütlerde ortaya çıkan sorunları en aza indirmek amacıyla kullanılır.
Örgütlerde karşılaşılan pek çok “beşeri” sorunun çözümü insan davranışları hakkında bilgi sahibi olmayı gerektirir. Bu tür bilgiler kuşkusuz kişisel deneyimle de elde edilebilir; ancak kişisel deneyimle elde edilen bilgilerin ciddi sınırlılıkları vardır. Tüm bilimsel çabalar, olayların ve olguların pek çok etkenin sonucunda ortaya çıktığı varsayımına dayanır. Bu varsayım endüstri ve örgüt psikolojisi alanı için de geçerlidir.
Konusu
Endüstri ve örgüt psikolojisinin konusu olan işle ilgili davranışların da kişiyi, kişinin içinde bulunduğu ortamı, kişi ve ortam arasındaki etkileşimi içeren değişkenler sonucunda ortaya çıktığı söylenebilir. psikologları, örneğin bir mekanın aydınlatılma biçimi ile kişinin görsel ayırt edicilik yeteneği arasındaki ilişkiyi, bireyin işle ilgili ilk deneyimlerinin daha sonraki mesleki başarısı üzerindeki etkilerini gibi konuları araştırabilirler. Endüstri ve örgüt psikologları bu tür ilişkileri nesnel olarak tanımlamanın da ötesinde, işle ilgili davranışların altında yatan nedenleri belirlemeyi amaçlayan araştırmalar yaparak farklı kuramlar geliştirebilirler.
İşle ilgili davranışlara ilişkin kuramlar görgül araştırmalarla sınanır, araştırmalardan elde edilen bulgulara göre kuramlar desteklenir ya da değiştirilir. Alanın bilimsel yönüyle ilgilenen endüstri ve örgüt psikologları, kuramsal bir bakış açısından hareket ederek, insanların işle ilgili davranışlarını anlamayı ve açıklamayı amaçlayan görgül veriler toplamaya çalışırlar. Endüstri ve örgüt psikolojisi, aynı zamanda bir uygulama alanı ya da bir meslektir.
Bir meslek ya da uygulama alanı olarak endüstri ve örgüt psikolojisi, psikolojinin çalışma yaşamında (uygulamada) karşılaşılan bazı sorunlara uygulanmasıyla ilgilidir. Bazı endüstri ve örgüt psikologları bütünüyle uygulamada karşılaşılan sorunların çözümü üzerinde odaklaşırlar. Endüstri ve örgüt psikolojisinin bu yönü, psikolojik danışma, program geliştirme ve bireylerin değerlendirilmesi gibi bazı uzmanlık alanlarını içerir. Endüstri ve örgüt psikologları, örneğin bir danışman olarak yönetimin, iş tasarımının ya da donanımının ve eğitim yöntemlerinin geliştirilmesi gibi konularda danışmanlık yaparlar. Program geliştirme konusunda da, örneğin bir eğitim programı geliştirmekten ya da personel seçimi ve eğitimi ile ilgili bir sistem oluşturmaktan ve geliştirmekten sorumlu olabilirler. Bireylerin değerlendirilmesi konusunda ise, örneğin tıpkı bir klinik psikolog gibi, spesifik pozisyonlar için bireylerin gizilgüçlerini değerlendirirler. Değerlendirmelerine temel olmak üzere görüşme tekniklerini, testleri ve diğer ölçme tekniklerini kullanırlar. Endüstri ve örgüt psikologları, psikoloji bilgilerini kullanarak örgütlerde karşılaşılan çeşitli sorunlarla da ilgilenirler. Örneğin bireysel ve örgütsel çatışmaların çözümüne yardımcı olabilirler.
Endüstri ve Örgüt Psikoloğunun Görevleri
Endüstri ve örgüt psikolojisi alanında çalışan psikologlar çalışma alanını kendilerine laboratuvar edinmiştir. Bunun üzerine endüstri ve örgüt psikoloğunun görevlerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:
- İşe alım sürecini yönetmek
- Çalışanların işe giriş sürecini yönetmek
- Çalışanların oryantasyonunu en verim alınacak şekilde belirlemek
- Ücret planları geliştirmek
- Çalışanların yaptığı işe ve çalıştığı kuruma bağlılığını yönetmek
- Çalışanların motivasyonunu yüksek tutacak aktiviteler oluşturmak
- Kurumda daha verimli çalışma için gerekli çalışmaları oluşturmak ve geliştirmek
- Şirketin oluşturduğu çalışma stratejisinin çalışanlar tarafından uyumluluğunu değerlendirmek
Endüstri ve Örgüt Psikoloğu Nerelerde Çalışabilir?
Endüstri ve örgüt psikolojisi alanında faaliyet gösteren psikologların bazısı; iş görenlerin bulma ve seçme yöntemleri, iş görenlerin nasıl yetiştirileceği ve geliştirileceği, iş görenin iş performansının ölçülmesi ve iyileştirilmesi gibi örgüt içindeki temel personel fonksiyonları incelemektedirler. Diğer endüstri ve örgüt psikolojisi alanında çalışan psikologlar işe karşı motivasyon ve iş tatmini ve stres şeklindeki işçi duyguları gibi çalışma davranışının altında yatan psikolojik süreçleri incelerler.
Bu alanda çalışma gösteren bazı psikologlar ise iş yerindeki astların arasındaki ilişkiler ile işçilerin gruplarının işi yaptırmak için nasıl uyumlaştırılacaklarını kapsayan grup iş yerindeki grup süreçlerine odaklanırlar. Son olarak bazı psikologlar ve diğer sosyal bilimciler çalışma örgütlerinin yapısı ve fiziksel, sosyal ve psikolojik çevrenin işçi davranışını nasıl etkilediğini kapsayan daha büyük resmi incelemektedirler.