İd, Ego, Süperego ve Kişiliğin Katmanları (Yapısal Model)
Psikanalizde Freud’un yapısal modeli, insan zihninin üç temel bileşenini tanımlar: İd, Ego ve Süper-Ego. Bunu bir buzdağı örneği ile açıklar. Buzdağının, suyun üstünde görünen kısmı aslında buzdağının küçük bir parçasıdır, büyük bir bölümün suyun altında gizlenir.
Suyun üstünde gördüğümüz bu kısım bilinci yani farkında olduğumuz düşünce ve arzularımızı temsil eder. Suyun altındaki kısım ise tüm gizli arzuların, düşüncelerin ve hatırların var olduğu bilinç dışı yani zihnin bastırdığımız ve farkında olmadığımız kısmıdır. Ego, süper ego ve id ,psikanalitik kuramda insan ruhunun üç parçadan oluşan bölümleridir ve zihinsel faaliyet alanını üç enerjik bileşene ayırma işlemi de şöyledir:
- İçgüdüsel ihtiyaçlardan ve dürtülerden türetilen psikolojik enerjinin kaynağı olan id
- İçe özgü kişi ile dış gerçek arasındaki örgütlü bilinçli arabulucu olan ego
- Kurallar, çatışma, ahlak, suçluluk gibi şeyler tarafından hafifletilmiş bilinçli zihnin içselleşmesi olan süper ego
İd (Altbenlik) Nedir?
İd doğduğumuz andan itibaren olan zihin katmanıdır. Temel ve en ilkel benliktir. Freud’a göre id, bütün ruhsal enerjinin kaynağıdır ve bu da onu kişiliğin en temel bileşeni yapar. İd haz ilkesi ile yönetilir. Zevk temelli bir aşırı ısrarcı temel enerjinin çıkış noktasıdır. Ana kaynağı cinsellik, saldırganlık, açlık gibi temel ihtiyaçların en ilkelce doyurulmasıdır. Örneğin, bebek acıktığı zaman ağlar ve bu ihtiyacı karşılanana kadar da ağlamaya devam eder. Çünkü bebekler tamamen haz ilkesinin kurallarına göre davranırlar. Örneğin, bir bebeği yemek yemesi için öğlen yemeği vaktini beklemesi için ikna edemezsiniz. Çünkü id, anında bu ihtiyacın giderilmesini ister ve kişiliğin diğer parçaları olan ego ve süper ego henüz gelişmediği için id’in bu dürtüsünü bastıramazlar. İd’in bu ihtiyaçlarını her zaman tatmin etmek mümkün olmayabilir. Tamamen id’in isteklerine göre hareket eden bir birey, kendi istek ve arzuları için başkalarının elindekileri alan bir konuma düşebilir. Bu tür bir davranış bireyin sosyal ortamda reddedilmesine neden olabilir.
Ego (Benlik) Nedir?
Ego kişiliğin gerçekle ilgilenen kısmıdır. Freud’a göre, ego id’den gelişir ve id’in dürtülerini gerçek dünyada kabul edilebilir şekilde ifade eder. Ego hem bilinçte hem bilin dışında rol oynar. Ego gerçeklik ilkesi ile hareket eder. İd’den gelen dürtü ve isteklerin olumlu ve olumsuz sonuçlarını düşünür, tartar. Bu sonuçlara göre davranışı o an gerçekleştirir veya uygun yer ve zamanı bekler. Freud, id’i bir ata ve egoyu da atın sürücüsüne benzetir. At, gerekli gücü ve hareketi sağlarken, sürücü atı yönlendirir ve ona rehberlik eder. Bu tanımda id bütün enerjiyi sağladığı için daha güçlü gözükmektedir ve her ne kadar ego(sürücü), id(at)’in üzerinde kontrol sağlamaya çalışsa da id(at) bazen nereye gitmek istiyorsa oraya gidebilir.
Süper Ego Nedir?
Kişiliğin son katmanı süper egodur. Süper ego, kişiliğin ebeveynlerden ve toplumdan öğrendiği ahlaki kurallar ve düşüncelerini içselleştirdiği kısmıdır. Freud’a göre süper ego 5 yaşlarında oluşmaya başlar. Süper ego iki kısımdan oluşur: Ego ideali ve vicdan.
Ego ideali
İyi ve güzel davranışlar için kural ve standartları içerir. Bu davranışlar ebeveynler ve otorite figürleri tarafından onaylanmış davranışlar ve kurallardır. Bu davranış ve kurallara uymak gurur, başarı ve değer gibi hisleri beraberinde getirir.
Vicdan
Toplum ve ebeveynler tarafından kötü görülen davranışları içerir. Bu davranışlar genellikle yasaklanmış ve kötü sonuçlara, cezalara ve suç, pişmanlık gibi duygular hissetmeye neden olan davranışlardır. Süper ego, davranışlarımızı mükemmelleştirmeye ve uygarlaştırmaya, id’den gelen kabul edilemez dürtüleri bastırmaya ve egonun gerçeklik ilkesi yerine ideal standartlara göre hareket etmesini sağlamaya çalışır. Aynı zamanda süper ego, bilinçte, bilinç öncesinde ve bilinçaltında bulunur.