Ortoreksiya Nervoza Nedir?

Sağlıklı olmak neredeyse hepimiz için en önemli konulardan biridir. Günümüzde ruhsal ve fiziksel sağlık oldukça sık vurgulanmaktadır. Bunlarla ilişkili olarak sağlıklı beslenme de sık sık duyduğumuz bir konu haline geldi.  Ayrıca sağlıklı beslenmenin ruhsal ve fiziksel olarak sağlıklı olmamızda etkili olduğu araştırmalar ile kanıtlanmıştır. Sağlıklı beslenme, sağlıkla ve mutlulukla ilgili önemli gelişmelere yol açabilir. Bununla birlikte, bazı insanlar için sağlıklı beslenmeye odaklanmak takıntılı hale gelebilir ve ortoreksiya veya ortoreksiya nervoza olarak bilinen bir yeme bozukluğuna dönüşebilir. Diğer yeme bozuklukları gibi ortoreksiya da ciddi sonuçları olabilir. Ortoreksiyası olan kişiler, sağlıklı beslenmeye o kadar takılırlar ki, bu durum sağlıklarını olumsuz şekilde etkileyebilir.

Ortoreksiya oldukça karmaşık ve tam olarak anlaşılmamıştır bir rahatsızlıktır. Bazı durumlarda ortoreksiya, obsesif-kompulsif bozukluk (OKB) ve diğer yeme bozuklukları gibi diğer durumlarla bağlantılı olabilir. Bununla birlikte, bazı insanlar ortoreksinin kendi teşhis kriterlerine ve tedavi planına sahip olması gerektiğini savunmaktadır.

Ortoreksiya Nervoza ve Sağlıklı Ortoreksiya Farkı

Sağlıklı beslenme konusunda kişinin saplantılı hale gelmediği ve ilgisinin kontrollü olmasına ‘Sağlıklı Ortoreksiya’ denir.  Sadece sağlıklı yiyecekleri düşünmek, satın almak ve tüketmek hem zaman hem de para kaybı yarabilir. Bu her ne kadar insanların yaşam tarzı haline gelmiş olsa da ego-sintoniktir, yani benlikleriyle uyumludur. Ancak sağlıklı beslenmenin de sağlıksız hâle geldiği durumlar ortaya çıkabilmektedir.

Ortoreksiya Nervoza, bireylerin aşırı sağlıklı beslenme ile meşgul olmasına ve bu durumun günlük yaşamını olumsuz etkilemesine verilen ruhsal bir rahatsızlıktır. Ortoreksiya Nervoza olan bireyler de tıpkı sağlıklı ortoreksiyada bahsettiğimiz bireyler gibi zamanın büyük bir kısmını sağlıklı besinleri düşünerek, satın almayı planlayarak ve tüketerek geçirirler fakat bu durum patolojiktir. Bratman, ortoreksiya nervozayı doğru beslenme takıntısı olarak tanımlamıştır. Yeme davranışı, kişi için neredeyse tek davranış haline gelir ve bu nedenle yiyeceklerle ilgili takıntılı bir ilişki gelişir.

Ortoreksiya Nervoza Olan Bireyler

Ortoreksiya nervoza olan bireyler, biyolojik açıdan saf ve sağlıklı yiyeceklere ve besin olarak bu yiyecekleri seçmeye aşırı dikkat ederler. Sağlık, beslenme ve besinlerin kalitesiyle ilgili kaygı ve korkuları vardır.

Yiyeceğin çokluğuna değil, kaliteli olmasına dikkat ederler ve sağlıklı beslenme düzenlerinde mükemmel bir saflık elde etmeyi hedeflerler. Besinlerin kaynağından ambalajlanmasına kadar her şey ile ilgili kaygı duyar ve araştırmaya girişirler. Tüm bu kaygılar, içsel kurallar ve yeme kalıplarının ortaya çıkmasını mümkün kılabilir. Bu kadar abartılı bir ‘’sağlıklı’’ yiyecek arayışı, kişinin beslenmesini öyle ya da böyle olumsuz etkiler, çünkü günümüz dünyasında saf yiyecek bulmak oldukça zorlaşmıştır. Kişi kısıtlanmış bir beslenme düzeni benimsediği için bazı önemli besin bileşenlerini alamaz; bu da beslenmede yetersizliğe, açlık hissine ve beraberinde daha büyük sağlık sorunlarına yol açar.

Bu sağlıklı beslenme takıntısı, kişinin kişilerarası ve sosyal ilişkilerini bozabilirken, aynı zamanda kendisi gibi ‘sağlıklı’ beslenmeyen diğer insanlara yukarıdan bakmasına da sebep olabilir. Dışarıda sağlıklı besin bulmanın neredeyse imkansız olmasından dolayı her yere yiyeceklerini yanında götüren bu kişiler, sosyal anlamda kendilerini geri çekebilirler.

Tanı Kriteri

Ortoreksiya nervoza henüz tanı kriterlerine sahip değildir ve DSM-5 veya ICD-10 tanı kılavuzlarında yer almamaktadır. Ancak, bazı araştırmacılar ortoreksiya nervoza için geçerli olabilecek tanı kriterleri önermiştir. Kılavuzlarda bir yeri olmasa da ortoreksiya nervoza sık sık yeme bozukluğu problemlerinden biri olarak önümüze çıkmaktadır.

Bunun bir yeme bozukluğu olup olmadığı hakkında hâlâ tartışılmaktadır. Yeme bozukluklarında tanısal örtüşme ve tanılar arası geçiş görülebildiği için ortoreksiya nervozanın da bir yeme bozukluğundan önce gelebileceği, bozukluğu takip edebileceği ya da bir yeme bozukluğuyla beraber görülebileceğine dair bazı görüşler bulunmaktadır.

Tanı kriterleri olmadığı için kaç kişinin ortoreksiyaya sahip olduğunu ve bunun tek başına bir yeme bozukluğu olup olmadığını, anoreksiya gibi var olan bir tür yeme bozukluğu veya bir tür obsesif-kompulsif bozukluk olup olmadığını tahmin etmek zordur. Ortoreksiyalı birçok kişinin obsesif kompulsif bozukluğu da olduğu araştırmalarla gösterilmiştir.

 Ortoreksiya Nervoza’nın Belirtileri Nelerdir? 

Ortoreksiya tanı kriterlerinde detaylı şekilde açıklanmasa da aşağıdakiler dahil olmak üzere ortak belirti ve semptomlara sahiptir;

• “Sağlıksız” yiyeceklerden yoğun bir korku yaşamak ve bu yiyeceklerden kaçınmak
• Sağlıklı gıdalar, beslenme ve yemek yeme ile ilgili bir takıntı veya meşguliyete sahip olmak
• Aşırı endişe duymadan belirli bir yeme tarzından veya diyet rejiminden sapamamak
• İçerik listelerini ve beslenme etiketlerini takıntılı bir şekilde kontrol etmek
• Tıbbi, dini, kültürel veya etik bir nedeni olmamasına rağmen büyük gıda gruplarını kesmek (örneğin, glüten, şeker, tüm karbonhidratlar, tüm yağlar, hayvansal ürünler)
• Sağlıklı olarak algıladıkları yemekleri planlamak, satın almak ve hazırlamak için alışılmadık derecede büyük miktarda zaman harcamak, yaşamın diğer alanlarını engellediği noktaya kadar diğer insanların yeme alışkanlıklarına olağandışı bir ilgi duyma veya aşırı eleştirel bir bakış açısına sahip olma
• Menüleri gözden geçirmek veya etkinliklerde servis edilen yiyecekleri düşünmek için alışılmadık bir zaman harcamak diğer insanlar tarafından hazırlanan sosyal etkinliklerden ve yiyeceklerden kaçınmak
• Başkalarının yemeklerinin onların “sağlıklı” standartlarını karşılayamayacağı inancının bir sonucu olarak etkinliklere önceden hazırlanmış yemekler getirmek
• Şiddetli gıda kısıtlamalarının bir sonucu olarak yetersiz beslenme veya aşırı kilo kaybı yaşamak
• Gıda veya “sağlıklı beslenme” ile hastalıkları önlemeye veya iyileştirmeye odaklanmak

Bu hastalar için, kendileri için belirledikleri sağlıklı beslenme “kurallarını” ihlal etmek veya sağlıksız olarak algıladıkları yiyeceklere aşırı istek duymak, şiddetli duygusal sıkıntıya ve öz-değer duygusunun azalmasına yol açar. Çoğu zaman, ortoreksiyası olan kişiler, öz değerlerinin, sağlıklı olduğunu düşündükleri bir yaşam tarzını titizlikle takip etme yeteneklerine bağlı olduğunu düşünürler. Bununla birlikte, ortoreksiya nervoza’nın en yaygın belirtisi, hayatınızı olumsuz yönde etkileyen sağlıklı beslenme takıntısıdır.

Ortoreksiya Ne Sebep Olur?

Sadece sağlığınızı iyileştirmeyi amaçlayan bir diyete başlasanız da, bu odaklanma daha aşırı hale gelebilir. Zamanla, iyi niyetler ve sağlığınızı gıda seçimleriyle desteklemeye yönelik ilgi ortoreksiya dönüşebilir. Araştırmacılar ortoreksiya nervoza’ya tam olarak neyin neden olduğundan emin olmasa da gelişiminde birçok faktör rol oynuyor gibi görünmektedir.

Terapi Süreci

Ortoreksinin sağlık üzerindeki etkileri, diğer yeme bozukluklarınınki kadar şiddetli olabilir. Tedavi edilmediği takdirde, ortoreksiya kişinin sağlığına geri dönüşü olmayan zararlar verebilir. Ortoreksiyanın üstesinden gelmenin ilk adımı, varlığını belirleyebilmek için uzman birinden yardım almaktır. Çoğu zaman sorunu kabul etmek zor olabilir çünkü bu bozukluğa sahip kişilerin sağlıkları, mutlulukları veya sosyal işlevleri üzerindeki olumsuz etkilerini fark etme olasılıkları daha düşüktür. Aslında, birçoğu davranışlarının sağlığa zarar vermekten çok onu desteklediğine inanabilir.

Kişi bu olumsuz etkileri fark ettiğinde, doktor, psikolog ve kayıtlı bir diyetisyenden oluşan multidisipliner bir ekipten yardım almaları önerilmektedir. Günümüzde Ortoreksiyaya özel geliştirilmiş bir tedavi yoktur, ancak pek çok yeme bozukluğu uzmanı, ortoreksiyayı anoreksiya ve/veya obsesif-kompulsif bozukluğun bir çeşidi olarak tedavi edilebildiğini savunmaktadır. Bu nedenle terapi sürecinde aşağıdaki basamakların önemli olduğu vurgulanmaktadır.

• Öncelikli olarak anksiyete, depresyon veya OKB gibi altta yatan bozuklukları tedavi etmek için psikoterapi almak
• Gıdaları tetiklemek için kademeli maruz kalma ve yeniden giriş davranış değişikliği müdahalesi
• Bilişsel yeniden çerçeveleme veya yeniden yapılandırma çeşitli ilişki eğitimi biçimleri (örneğin, arabuluculuk, yoga, rehberli imgelem, nefes egzersizleri)

Ancak ortoreksiya için bu tedavilerin etkinliği henüz bilimsel olarak doğrulanmamıştır. Şişli Terapi Enstitüsü olarak size psikolojik destek sağlayabilir ve Ortoreksiya Nervoza konusunda uzman kadromuz ile çalışabiliriz. Bize ulaşıp, randevu alabileceğiniz telefon numaramız: 0552 347 00 20